Đau đầu gối: Nguyên nhân, cách điều trị và phòng ngừa hiệu quả

Khớp gối được tạo bởi phần dưới của lồi cầu đùi, phần trên của xương chày (mâm chày) và mặt sau của xương bánh chè (che chở mặt trước của khớp gối). Do có cấu tạo phức tạp, chịu áp lực lớn từ toàn bộ trọng lượng cơ thể và là một trong những khớp có tần suất hoạt động nhiều nhất nên khớp gối rất dễ bị tổn thương.

Đau đầu gối là các biểu hiện đau do nguyên nhân tổn thương ở trong và xung quanh khớp gối, từ các mô mềm, gân, sụn, dây chằng và bao hoạt dịch. Đau nhức đầu gối xảy ra rất phổ biến, gây ra ảnh hưởng nhiều đến vận động, làm việc và đi lại. Đau nhức khớp gối cũng có thể là một sự cảnh báo về các căn bệnh xương khớp nào đó.

1. Nguyên nhân đau đầu gối

Chấn thương đầu gối

Là một trong những loại chấn thương phổ biến và nghiêm trọng nhất, có thể do chơi thể thao, tai nạn giao thông hoặc tai nạn lao động… làm tổn thương đến xương, sụn, dây chằng. Đây là nguyên nhân hàng đầu gây đau đầu gối. Các chấn thương có thể gặp:

• Bong gân: Đây là tình trạng tổn thương ở một vài bó sợi hoặc giãn dây chằng, nhưng không làm đứt dây chằng. Khi bị bong gân, đầu gối rất đau, bầm tím quanh khớp do máu tụ lại, vùng bong gân nóng lên.
• Tổn thương dây chằng: Dây chằng chéo trước rất dễ bị giãn hoặc đứt do ngã chống chân hoặc xoay người. Tổn thương dẫn đến cơn đau ở khớp gối, sưng nề, hạn chế vận động gối. Sau 2-3 tuần, các triệu giảm dần nhưng sẽ xuất hiện hiện tượng teo cơ, liên kết giữa xương đùi và xương chày trở nên lỏng lẻo.
• Tổn thương sụn chêm: Khi mang vác vật nặng hoặc xoay gối đột ngột, sụn chêm dễ bị rách, gây đau và sưng nề đầu gối. Một số trường hợp, mảnh sụn rách có thể lọt vào giữa khe khớp, gọi là hiện tượng kẹt khớp, khi đó bắt buộc phải phẫu thuật nội soi cấp cứu để cắt sụn chêm.
• Gãy xương: Trong khớp gối, xương bánh chè dễ bị gãy nhất nếu có tác động mạnh và đột ngột. Khi ấn nhẹ vào ổ xương bị gãy sẽ có cảm giác đau nhói, bầm tím, mất cử động hoàn toàn nếu bị gãy rời hai đầu xương.
• Trật khớp: Xảy ra khi đầu của xương bị lệch khỏi vị trí ban đầu, gây đau và sưng tấy. Người chơi thể thao nhiều thường bị trật xương bánh chè hoặc trật khớp chày đùi.
• Viêm bao hoạt dịch khớp gối: Bao hoạt dịch là túi chứa chất lỏng, lót đệm ở ngoài khớp gối, giúp gân và dây chằng có thể lướt nhịp nhàng trơn tru. Các chấn thương đầu gối có thể khiến bao hoạt dịch bị viêm, gây ra các cơn đau, làm khớp gối bị cứng.

Ngoài chấn thương ra thì nhiều bệnh lý xương khớp cũng là nguyên nhân gây đau đầu gối. Các bệnh lý này bao gồm:

Thoái hóa khớp gối

Xảy ra do quá trình lão hóa tự nhiên của cơ thể hoặc một số yếu tố nguy cơ như tai nạn, béo phì, vận động gắng sức, không thường xuyên luyện tập thể dục, thói quen hay ngồi xổm… Người bệnh có cơn đau ở mặt trước và trong khớp gối, nghe tiếng lạo xạo khi gấp duỗi, đau tăng khi vận động.

Viêm khớp gối

Khi bị viêm khớp, lớp sụn đầu xương, trở nên xù xì và thô ráp. Các khớp xương ma sát nhiều, làm giảm việc hấp thụ các chấn động ở sụn khớp, gây đau và vận động khó khăn. Cơn đau ở gối thường xuất hiện vào sáng sớm, kèm theo hiện tượng cứng khớp kéo dài tối đa 30 phút.

Bệnh viêm khớp do tự miễn

Bệnh lý tự miễn gây tổn thương nghiêm trọng màng hoạt dịch, sụn khớp và đầu xương dưới sụn, gây đau khớp, cứng khớp, lâu dần dẫn đến biến dạng khớp, dính khớp.

Bệnh gút

Đây là bệnh rối loạn chuyển hóa do tăng acid uric trong máu, gây lắng đọng tinh thể urat ở khớp, chèn ép dây thần kinh cảm giác. 

Các yếu tố nguy cơ khác

Bên cạnh chấn thương và bệnh lý về xương khớp, có rất nhiều nguyên nhân khác có thể khiến bạn phải đối mặt với chứng đau nhức đầu gối, bao gồm cả chế độ ăn và lối sống.

Cụ thể, những thói quen xấu như thức khuya, ít vận động thể lực hoặc vận động thể lực quá mức, sử dụng nhiều chất kích thích (rượu, bia, thuốc lá…) kéo dài sẽ khiến xương khớp yếu đi và dễ mắc phải các bệnh.

Bên cạnh đó, những người thừa cân, béo phì hoặc tăng cân quá nhanh cũng là nguyên nhân khiến cho khớp gối tổn thương do phải chịu áp lực lớn ngay cả trong các hoạt động bình thường như đi bộ hoặc lên xuống cầu thang… cũng là yếu tố nguy cơ cao gây ra các bệnh khớp và đau đầu gối.

2. Triệu chứng đau đầu gối

Đau đầu gối ngoài triệu chứng chính thì kèm theo nhiều triệu chứng liên quan khác nữa. Mức độ phụ thuộc vào loại tổn thương và nguyên nhân gây đau tại khớp gối. Các biểu hiện chính bao gồm:

• Đau nhức khớp gối
• Khớp sưng rõ, có thể quan sát bằng mắt
• Đầu gối đỏ, khi chạm vào cảm thấy ấm
• Cứng khớp gối
• Nghe tiếng lạo xạo trong khớp khi vận động
• Biến dạng khớp gối, cong hoặc lõm
• Mất cảm giác ở đầu gối
• Một số triệu chứng toàn thân có thể gặp là sốt, ớn lạnh, mệt mỏi….

3. Điều trị đau đầu gối

3.1. Nguyên tắc điều trị

• Điều trị triệu chứng
• Điều trị theo nguyên nhân
• Luyện tập, vận lý trị liệu, phục hồi chức năng
• Dự phòng tái phát

3.2. Điều trị cụ thể

Điều trị giảm đau là điều trị cơ bản nhất

• Thuốc giảm đau: Paracetamol, tramadol, hydrocodone… là những loại thuốc thông dụng có khả năng giảm đau. Nhóm thuốc này khá an toàn, ít tác dụng phụ nếu sử dụng đúng liều lượng, nhưng tác dụng giảm đau khá hạn chế, lại không có tác dụng kháng viêm. Vì thế mà trường hợp đau nặng ít mang lại hiệu quả.
• Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs): Tác dụng giảm đau và kháng viêm rất mạnh, đáp ứng với hầu hết các trường hợp đau trong viêm khớp. Các loại phổ biến có thể kể đến như ibuprofen, naproxen, myloxicam, celecoxib.… Tuy nhiên thuốc có nhiều tác dụng phụ như có thể gây viêm loét dạ dày, xuất huyết… nên phải sử dụng theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa.
• Corticosteroid: Prednison và cortisone có tác dụng giảm viêm và ức chế hệ thống miễn dịch, được chỉ định nhiều trong các bệnh xương khớp do tự miễn, điều trị giảm đau trong trường hợp có chống chỉ định với thuốc chống viêm không steroid. Corticosteroid cũng được chỉ định nhiều theo đường tiêm trực tiếp vào khớp gối điều trị giảm đau.

Điều trị theo nguyên nhân

Tùy theo nguyên nhân gây đau đầu gối mà có biện pháp điều trị khác nhau. Chẳng hạn như:

• Thoái hóa khớp gối: Dùng thuốc chống thoái hóa khớp tác dụng chậm, giúp tái tạo mô sụn, tăng tiết hoạt dịch. Các thuốc thông dụng là glucosamin sulfat, chondroitin sulfat, diacerein.
• Bệnh khớp do tự miễn: Dùng thuốc chống thấp khớp tác dụng chậm, có khả năng làm chậm tiến trình phát triển của bệnh hoặc cản trở các tế bào bạch cầu tiếp tục tấn công khớp. Methotrexate và hydroxychloroquine là hai loại thuốc thường dùng nhất.

Các phương pháp điều trị hỗ trợ

• Nghỉ ngơi: Có thể làm giảm các cơn đau khớp gối bằng cách nghỉ ngơi. Điều này sẽ giúp cho các mô ở khớp gối có thời gian hồi phục, từ đó làm giảm các cơn đau và tránh nguy cơ bị tổn thương. Tuy nhiên, nghỉ ngơi không đồng nghĩa với chỉ ngồi hay nằm yên một chỗ vì điều này có thể dẫn đến cứng khớp và làm yếu cơ.
• Bất động khớp gối: Trường hợp đau nhiều do chấn thương hay bệnh viêm khớp, có thể phải bất động khớp gối bằng nẹp cố định.
• Tập các bài tập giảm đau đầu gối: Khi các mô ở khớp gối đã dần phục hồi, có thể thử các bài tập dành cho đầu gối. Những bài tập này có tác dụng tăng cường sức mạnh cơ bắp chân trên như cơ tứ đầu đùi (có tác dụng bảo vệ khớp gối), từ đó hạn chế đau nhức đầu gối. Để đạt hiệu quả tốt nhất và tránh để bị chấn thương, nên thực hiện từng bước, với cường độ tăng dần, tốt nhất theo hướng dẫn của các chuyên gia xương khớp.
• Chườm lạnh và chườm nóng: Chườm nóng và chườm lạnh đều rất tốt cho các cơn đau ở đầu gối. Chườm lạnh có tác dụng giảm đau nhanh chóng, đồng thời làm chậm tốc độ viêm và giảm nguy cơ sưng tấy cũng như tổn thương mô nên rất phù hợp cho những cơn đau do chấn thương sau 48 giờ. Trong khi đó, chườm nóng lại hiệu quả hơn trong việc điều trị đau cơ hoặc đau khớp mạn tính nhưng không thể áp dụng cho trường hợp có viêm da, nóng, xuất hiện vết thương hở…

4. Cách phòng bệnh đau đầu gối

Để hạn chế nguy cơ đau đầu gối, phải thực hiện đồng bộ nhiều biện pháp như:

• Hạn chế tối đa tình trạng chấn thương khớp gối, nhất là trong thể thao, tham gia giao thông, trong lao động và sinh hoạt.
• Bổ sung đầy đủ Canxi, Vitamin D, MK7, Kali, Magie, Vitamin nhóm B, C, E…Tăng cường thể dục thể thao, luyện tập môn gì cũng được miễn là phù hợp với sở thích và không có chống chỉ định. Mỗi ngày tập ít nhất 60 phút, ít nhất 5 ngày mỗi tuần, trước khi tập cần khởi động kỹ.
• Nên đứng thẳng, tránh ngồi lâu hoặc nằm lâu, làm giảm áp lực đè ép lên sụn khớp
• Không nên vận động quá sức, động thời ngừng ngay nếu cảm thấy đau ở đầu gối.
• Tránh tăng cân quá mạnh, mất kiểm soát, nếu đang bị thừa cân, béo phì thì phải có chế độ ăn và luyện tập sao cho cân nặng về mức phù hợp.

Cơ Xương Khớp