Tóm tắt nội dung
Người bị thiên đầu thống, áp lực trong mắt (nhãn áp) sẽ tăng lên, dẫn tới tổn hại dây thần kinh thị giác.
Thiên đầu thống là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây mù lòa ở nước ta cũng như trên thế giới, nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời bệnh có thể dẫn đến mù loà vĩnh viễn. Theo số liệu thống kê năm 2002, tỷ lệ mù loà do thiên đầu thống ở Việt Nam là 5,7%. Tuổi càng cao tỷ lệ mắc càng lớn, bệnh thường gặp ở những người từ 35 tuổi trở lên, thường xảy ra trên những cơ địa dễ xúc cảm, tỷ lệ gặp ở nữ cao hơn nam.
1. Nguyên nhân gây bệnh thiên đầu thống
Nguyên nhân gây bệnh thiên đầu thống vẫn chưa được xác định rõ ràng. Các yếu tố nguy cơ cao gây bệnh bao gồm:
- Yếu tố di truyền như có người thân mắc bệnh thiên đầu thống
- Sử dụng thuốc nhỏ mắt có thành phần corticoid kéo dài
- Biến chứng của một số bệnh như tăng huyết áp, tiểu đường, chấn thương mắt
- Người có nhãn cầu nhỏ như bị viễn thị nặng, giác mạc nhỏ hoặc những người hay lo âu, dễ xúc cảm
- Người đo nhãn áp cao trên 25 mmHg
- Người trung niên và cao tuổi, tuổi càng cao nguy cơ mắc thiên đầu thống càng lớn
- Phụ nữ thường có nguy cơ mắc thiên đầu thống cao gấp 2 lần nam giới.
2. Phân loại bệnh thiên đầu thống
Bệnh gồm 2 thể với các đặc điểm khác nhau như sau:
Thiên đầu thống góc đóng
Hay gặp ở người trung niên và cao tuổi. Triệu chứng điển hình là cảm giác nhức đầu dữ dội đi kèm với nhức mắt, mắt đỏ nhưng không có rử, thị lực giảm, nhìn thấy quầng xanh đỏ quanh nguồn sáng. Có thể kèm theo các triệu chứng nôn, buồn nôn.
Thiên đầu thống góc mở
Tỉ lệ mắc bệnh thiên đầu thống góc mở đang ngày càng gia tăng ở người trẻ và trung niên. Triệu chứng xuất hiện khá sớm nhưng ít rầm rộ, khiến thị giác giảm từ từ, không gây đỏ mắt hay nhức mắt. Tuy nhiên, đến giai đoạn muộn, triệu chứng nặng lên nhanh chóng khiến thị lực mất hoàn toàn, không có khả năng phục hồi.
3. Triệu chứng bệnh thiên đầu thống
Triệu chứng bệnh thiên đầu thống có thể khởi phát đột ngột hoặc âm ỉ với đặc điểm khác nhau.
Triệu chứng bệnh thiên đầu thống khởi phát đột ngột
- Triệu chứng xảy ra đột ngột khi gặp cơn xúc động mạnh hay đang đọc sách, thời điểm thường gặp vào chiều tối.
- Mắt trở nên đỏ, thị lực giảm nhanh, nhìn thấy ảo giác là những quầng tối có màu sắc
- Cùng với đó là tình trạng đau nhức nhãn cầu, chảy nước mắt, cơn đau lan đến đầu và có tính lan tỏa.
Triệu chứng thiên đầu thống khởi phát âm ỉ
- Ban đầu thường xuất hiện cơn đau đầu một bên âm ỉ, đến một giai đoạn nào đó có thể đau nhức đột ngột.
- Cơn đau khiến người bệnh không thể tập trung hay làm việc gì.
- Ảnh hưởng đến thị lực với các triệu chứng như tầm nhìn bị thu hẹp dần, khó nhìn theo đúng trục mắt, cảm giác đau nhức mắt.
Triệu chứng thần kinh có thể gặp như sợ ánh sáng, sợ tiếng động, thay đổi tính khí…
4. Chẩn đoán thiên đầu thống
Để chẩn đoán bệnh thiên đầu thống, bác sĩ dựa trên những triệu chứng lâm sàng và thực hiện các thăm khám như:
- Đo thị lực
- Soi góc tiền phòng, ước lượng độ sâu góc tiền phòng bằng nghiệm pháp Henrick
- Đo thị trường
- Đo nhãn áp
- Soi đáy mắt hoặc chụp OCT bán phần sau (chụp cắt lớp gai thị, đánh giá lớp sợi thần kinh võng mạc).
5. Điều trị thiên đầu thống
Phải xác định chính xác thể bệnh là thiên đầu thống góc đóng hay góc mở mới đưa ra biện pháp điều trị phù hợp. Bởi phương pháp điều trị của mỗi thể bệnh là khác nhau.
Với thể góc đóng cơn cấp
Là một cấp cứu nhãn khoa, việc điều trị phải tiến hành khẩn trương, tích cực để hạ nhãn áp, giảm đau và an thần.
Trường hợp này cần thực hiện:
- Tại mắt: tra pilocarpin 1% - 2% 1h/lần, duy trì đến khi nhãn áp hạ thì tra 3 - 4 lần/ngày.
- Uống Acetazolamid 250mg, liều 2 - 4 viên trong 24h.
Nếu có nôn nhiều không uống được thì tiêm tĩnh mạch Diamox 500 mg x 1 ống.
Điều trị nội khoa chỉ giải quyết tình trạng cấp cứu nhãn khoa nhằm bảo tồn thị lực. Với thiên đầu thống góc đóng nói chung phải điều trị bằng phẫu thuật.
Phương pháp phẫu thuật được lựa chọn phải phù hợp với mức độ và giai đoạn của bệnh.
Có ba phương pháp phẫu thuật thiên đầu thống góc đóng đang được sử dụng phổ biến. Mỗi phương pháp có ưu và nhược điểm nhất định. Cụ thể:
- Phương pháp cắt bè củng giác mạc: ra đời rất sớm, bác sĩ sẽ tiến hành cắt bỏ một phần bè củng giác mạc và mống mắt tạo đường thoát cho thủy dịch, làm ổn định áp suất trong mắt.
- Phương pháp cấy ghép ống thoát thủy dịch: sử dụng một chiếc ống có chiều dài khoảng 1,3 cm từ chất liệu silicon làm ống thoát thủy dịch ghép vào mắt bị bệnh. Phương pháp này có một số hạn chế, như sau mổ khá khó chịu do phải băng mắt, và thời gian theo dõi cần tới vài tuần.
- Phương pháp phẫu thuật sử dụng tia laser: không cần sử dụng dao kéo, bác sĩ sử dụng tia laser chiếu vào khu vực bè giác mạc (khu vực thoát thủy dịch), tạo ra khoảng 100 lỗ nhỏ nhằm thoát thủy dịch của mắt. Phương pháp này hiện đang được áp dụng phổ biến do hiệu quả cao và ít biến chứng, thời gian phẫu thuật nhanh.
Với thể thiên đầu thống góc mở
- Điều trị với mục đích hạ nhãn áp xuống dưới mức gây tổn hại cho thị thần kinh và chức năng thị giác.
- Các thuốc điều trị tại chỗ có khá nhiều loại như nhóm huỷ beta-adrenergic, nhóm cường adrenergic, nhóm cường cholinergic, nhóm prostaglandin.
- Nếu điều trị nội khoa không mang lại kết quả, thì vẫn cần đến phương pháp phẫu thuật.
Thiên đầu thống
