Ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn và cách điều trị

Ngưng thở khi ngủ là một loại rối loạn giấc ngủ mà người bệnh có những cơn ngưng thở hoàn toàn ít nhất 10 lần trong giấc ngủ và lặp đi lặp lại nhiều lần trong đêm.

Hội chứng ngưng thở khi ngủ là một bệnh lý khá thường gặp hiện nay, có thể gây nguy hiểm và cả những biến chứng tử vong. Tuy nhiên, hội chứng này lại thường không được chẩn đoán, hầu hết trường hợp không biết mình mắc bệnh vì hiện tượng ngưng thở chỉ xảy ra trong lúc ngủ.

Ngưng thở khi ngủ được chia làm ba loại, đó là ngưng thở do tắc nghẽn, ngưng thở trung ương và ngưng thở hỗn hợp. Ngưng thở tắc nghẽn là tình trạng hay gặp nhất, ảnh hưởng đến khoảng 4% nam giới và 2% nữ giới. Tuy nhiên, chỉ khoảng 10% số trường hợp bị ngưng thở tắc nghẽn đi khám và được điều trị, trong khi hầu hết trường hợp không được thăm khám và chẩn đoán.

1. Nguyên nhân gây ngưng thở khi ngủ

Ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn xảy ra do đường hô hấp trên bị tắc nghẽn một phần hay hoàn toàn trong khi ngủ, phần cơ họng được nghỉ ngơi, lưỡi và các mô mềm ở hầu họng giãn ra và gây nghẽn đường thở một phần hoặc hoàn toàn.

Khi ngưng thở, không khí qua vùng nghẽn bị giảm xuống, làm giảm nồng độ oxy trong máu. Sự thiếu hụt oxy phát ra tín hiệu đánh thức một phần não để điều chỉnh trung tâm hô hấp. Khi đó điều chỉnh cơ hoành và cơ ngực cần phải làm việc nhiều hơn để ép không khí qua vùng hẹp, hơi thở thường là thở gấp, khịt mũi hoặc ngáy.

Khi hơi thở trở về bình thường thì não quay lại trạng thái ngủ và quy trình này lại bắt đầu. Cứ như vậy quy trình ngưng thở có thể xảy ra vài lần hoặc hàng trăm lần trong một đêm tùy thuộc vào mức độ nặng của bệnh.

Các đối tượng có nguy cơ cao bị ngưng thở khi ngủ là:

• Người thừa cân, béo phì
• Phì đại VA, amydal hoặc lưỡi
• Bất thường về xương hàm
• Các bệnh lý về xoang
• Người trung niên và cao tuổi
• Nghiện rượu, sử dụng thuốc an thần, chất gây nghiện
• Đang mắc các bệnh mạn tính như tiểu đường, tăng huyết áp, suy tim, bệnh mạch máu não, suy giáp…
• Tiền sử gia đình có người từng bị ngưng thở tắc nghẽn khi ngủ.

2. Triệu chứng của ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn

Các triệu chứng nghi ngờ hội chứng ngừng thở khi ngủ do tắc nghẽn:

• Ngủ ngáy kèm theo ngừng thở, ngạt thở
• Buồn ngủ nhiều vào ban ngày
• Thức giấc nhiều lần trong đêm
• Đi tiểu nhiều lần trong đêm
• Đau đầu vào buổi sáng
• Giảm trí nhớ, hay quên, giảm độ tập trung
• Tăng huyết áp kháng thuốc

Nếu không được chẩn đoán và điều trị sớm hội chứng ngưng thở lúc ngủ có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm như: tai biến mạch máu não, cơn đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim, tai nạn giao thông, tai nạn lao động, giảm trí nhớ, mất tập trung, đột tử trong đêm.

Hội chứng ngưng thở khi ngủ ở trẻ em có thể gây ra tình trạng hiếu động thái quá, hay gây gổ, giảm thành tích học tập, tiểu dầm.

3. Chẩn đoán ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn

Nếu có vấn đề về giấc ngủ, nên đi khám và tư vấn với bác sĩ chuyên khoa hô hấp. Bác sĩ có thể tiến hành thăm dò sâu hơn về giấc ngủ để chẩn đoán.

Biện pháp chẩn đoán được gọi là đo đa ký giấc ngủ. Thử nghiệm này sẽ xác nhận có bị hội chứng ngưng thở khi ngủ hay không, nếu có thì là ngưng thở loại nào.

Bác sĩ cũng có thể thực hiện thêm các thử nghiệm khác để chẩn đoán các bệnh lý kèm theo mà người bệnh không biết như suy tim, bệnh hô hấp mạn tính, bệnh về thần kinh hoặc bệnh về hormone. Các thủ thuật được thực hiện:

Khám lâm sàng cơ quan hô hấp

Khám lâm sàng tai, mũi, họng

Điện tim đồ thường

Ghi đa ký hô hấp, thực hiện bởi một chuyên gia về giấc ngủ ở nhà hay bệnh viện, cho phép xác định chỉ số ngừng thở hay thở yếu (IAH):

• IAH >= 30: chỉ định ghi đa ký giấc ngủ đủ để chẩn đoán
• IAH < 30: ghi đa ký giấc ngủ cần thiết

4. Điều trị ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn

Có nhiều phương pháp điều trị chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn, tùy thuộc vào nguyên nhân và độ nghiêm trọng của bệnh.

Điều trị có thể phối hợp các phương pháp điều trị dưới đây:

• Nếu chứng ngưng thở do thừa cân: Việc giảm cân có thể giúp cho bệnh tự khỏi hoàn toàn, không được uống rượu/bia ít nhất 4 giờ trước khi ngủ. Nếu ngủ ở tư thế nằm ngửa thì có thể dùng gối hoặc các vật dụng khác giúp đẩy sang tư thế nằm nghiêng.
• Máy thở áp lực dương liên tục (CPAP) là một thiết bị phổ biến được chỉ định để điều trị phần lớn các tình trạng ngưng thở tắc nghẽn khi ngủ. Máy CPAP sẽ thổi không khí (có hoặc không có oxy) từ máy nén vào trong mặt nạ mà người bệnh đang đeo vừa vặn trên mũi hoặc miệng trong khi ngủ.
• Điều trị bằng các thiết bị ngậm trong miệng, các thiết bị này thường được đặt riêng và phù hợp với từng người dưới sự giám sát của nha sĩ hoặc bác sĩ phẫu thuật răng miệng, là người có chuyên môn về các vấn đề này. Ngậm trong miệng dụng cụ hoặc thiết bị (gọi là thiết bị hỗ trợ miệng) trong khi ngủ để giúp đường thở thông thoáng. Phần lớn các thiết bị hỗ trợ miệng hoạt động bằng cách đưa hàm về phía trước hoặc giữ không cho lưỡi làm tắc nghẽn cổ họng.
• Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể đề nghị phương pháp phẫu thuật. Khi amydal hoặc VA là nguyên nhân gây tắc nghẽn ở họng thì bác sĩ có thể đề nghị phẫu thuật cắt amydal hoặc nạo VA. Phẫu thuật cũng có thể mang lại hiệu quả cho những trường hợp có vấn đề về xương hàm dưới. Các phương pháp phẫu thuật khác là cắt bỏ các mô mềm ở họng hoặc đưa lưỡi về phía trước. Tuy nhiên, các phương pháp phẫu thuật này sẽ không hiệu quả bằng máy CPAP và thường dành riêng cho những trường hợp sử dụng máy CPAP không thành công.

5. Dự phòng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn

• Những trường hợp thừa cân, béo phì cần phải luyện tập, thay đổi chế độ ăn để giảm cân.
• Các trường hợp bất thường về giải phẫu như bất thường hàm mặt, lưỡi gà rủ quá thấp... phải đi khám để can thiệp sớm, có thể phải phẫu thuật để phòng ngưng thở khi ngủ.
• Uống ít rượu, bia, ngưng các thuốc an thần và chất gây nghiện, bỏ hút thuốc lá.
• Thay đổi tư thế ngủ như quay đầu giường lên cao 10cm, tránh nằm gối cao, hoặc chuyển sang tư thế nằm ngủ nghiêng.

Ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn