Rối loạn chuyển hóa lipid kéo dài là nguy cơ cao gây xơ vữa động mạch, làm hẹp lòng mạch và là nguyên nhân gây ra một số biến chứng nguy hiểm như nhồi máu cơ tim, suy mạch vành, tai biến mạch não….
Có nhiều nguyên nhân gây rối loạn chuyển hóa lipid máu nhưng nguyên nhân chủ yếu là do chế độ ăn. Vì thế, thay đổi chế độ ăn vừa có vai trò dự phòng, đồng thời là yêu cầu bắt buộc trong phác đồ điều trị rối loạn chuyển hóa lipid máu.
Người rối loạn chuyển hóa lipid máu cần thực hiện chế độ ăn:
- Giảm năng lượng ăn vào trong ngày để giảm cân nặng nếu có thừa cân, béo phì, đưa chỉ số BMI về bình thường. Chỉ số BMI được tính theo công thức:
BMI = Cân nặng/chiều cao x chiều cao
Cân nặng được tính bằng kg, chiều cao được tính bằng mét. Phân loại chỉ số BMI của Tổ chức Y tế thế giới (2002) đối với người châu Á:
+ Gầy: BMI ≤ 18,6
+ Bình thường: 18,7 ≤ BMI ≤ 22,9
+ Thừa cân: 23 ≤ BMI ≤ 24,9
+ Béo phì: BMI ≥ 25.
Giảm năng lượng của khẩu phần ăn từng bước một, mỗi tuần giảm khoảng 300Kcalo, cho đến khi đạt được mục tiêu về chỉ số BMI.
- Giảm lượng chất béo (lipid) tùy theo BMI, chất béo chỉ nên chiếm khoảng 15% tổng năng lượng ăn vào hàng ngày. Không nên dùng các loại chất béo bão hòa (mỡ động vật, bơ, sữa,…), tăng cường các acid béo không bão hòa như dầu lạc, dầu oliu, dầu đậu tương,…. Có điều kiện bổ sung dầu cá tự nhiên có chứa DHA và EPA.
- Hạn chế thức ăn nhiều cholesterol, như các loại thức ăn chứa mỡ, phủ tạng động vật (lòng lợn, tiết canh, tim, gan, bầu dục,...), lòng đỏ trứng, thịt bò, thịt chó, hải sản, tôm, cua,…
- Hạn chế thức ăn nhiều đường, kẹo, bánh ngọt, uống ít rượu, bỏ hút thuốc (nếu có)
- Tăng lượng đạm chứa ít chất béo như thịt có mầu trắng (thịt gà, ngan, vịt bỏ da), các loại cá nước ngọt,... Nên ăn thức ăn chế biến từ đậu nành như sữa đậu nành, đậu phụ, tào phớ, bột đậu tương,...
- Ăn nhiều ngũ cốc, kết hợp với các loại củ như gạo, bột mỳ, khoai tây, khoai lang, cà rốt,… Ăn nhiều rau xanh, các thực phẩm giầu vitamin E như giá đỗ, dầu thực vật, dầu gấc,…
- Ăn nhiều trái cây tươi như bưởi, chanh, cam, quýt, táo, đu đủ, soài,...
- Hàng ngày nên ăn làm nhiều bữa, ít nhất 5 bữa, mỗi bữa cách nhau ít nhất 3 giờ, và nói chung giảm tối đa chất béo, có thể hoàn toàn không có chất béo, không ăn đồ chiên, rán,…
- Tăng cường hoạt động thể lực, thể dục thể thao, có thể luyện tập bất cứ môn thể thao nào, miễn là phù hợp với sở thích, độ tuổi và không có chống chỉ định. Luyện tập thường xuyên, ngày ít nhất 60 phút, ít nhất 5 ngày/ tuần.
Luyện tập thể lực có thể giúp giảm được LDL-C và tăng HDL-C, ngoài ra luyện tập thể lực còn giúp giảm cân, hạ huyết áp, và giảm nguy cơ bệnh mạch vành.
- Bên cạnh việc thay đổi chế độ ăn và sinh hoạt, vẫn phải đi khám và làm xét nghiệm các thành phần lipid trong máu. Tùy theo mức độ thay đổi các thành phần lipid mà có thể phải sử dụng thuốc điều trị phù hợp.
Ths.Bs Vũ Văn Lực
Rối loạn lipid máu
